مقایسۀ شیوۀ جعفر تبریزی، میرعماد حسنی و محمدرضا کلهر در قالب کتابت نستعلیق

نستعلیق مهم‌ترین خط ابداعی ایرانیان است که زیبایی‌های آن در قالب‌های مختلف پدیدار شده‌است. این خط بخشی از مسیر تکامل خود را در بستر کتابت متون پیمود. در همین‌ ارتباط کتابت به هیئت یک قالب خاص در کنار سایر قالب‌ها در آمد که درک ویژگی‌های آن مسئله‌ای ضروری برای شناخت مبانی خوشنویسی است. بر همین اساس هدف این پژوهش شناخت عناصر تاثیرگذار بر شیوه کتابت جعفر بایسنقری، میرعماد و کلهر است که در تدوین و تکامل خط نستعلیق در سه دورۀ تیموری، صفوی و قاجار نقش عمده‌ای داشتند. پرسش اصلی پژوهش این است که قالب کتابت هر یک از خوشنویسان مذکور دارای چه ویژگی‌های بصری است؟ و چه مؤلفه‌هایی را می‌توان به عنوان عوامل تأثیرگذار بر آن‌ها تشریح کرد؟ پژوهش پیش‌رو به شیوۀ توصیفی- تحلیلی صورت گرفته و داده‌‌های آن به شیوه کتابخانه‌ای و مشاهده آثار جمع‌آوری شده‌است. مقایسه آثار بیانگر این موضوع است که مؤلفه‌هایی چون زاویه قلم‌گذاری، نحوه نقطه‌گذاری و جاگذاری حروف و کشیده‌ها شیوه‌های منحصر به فردی را در کتابت این سه خوشنویس رقم زده است. خلاصه آن که به‌واسطه ترکیب مؤلفه‌های مذکور در خوشنویسی جعفر بایسنقری، سطرها متمایل به محور افقی و در کتابت کلهر متمایل به محور عمودی‌اند، اما در کتابت میرعماد، تناسب مطلوبی در محور افقی-عمودی سطر وجود دارد.